Urk II

Voor Jacob.

We hebben elkaar niet in beleefdheid ontmoet. Er was geen sprake van wederzijdse interesse. Ik liep zaterdagavond binnen bij jullie in een café op Urk en bestelde een biertje. Ik wilde het niet graag toegeven, maar ik heb mijn route inderdaad zo uitgestippeld om op zondagochtend op Urk naar een kerkdienst te kunnen gaan. Je nam me dat kwalijk en zette me neer bij alle schrijvers van de kranten en tijdschriften die hier op zaterdagavond komen om het nachtleven van Urk en vervolgens de zwarte kousengemeenschap op zondagochtend te veroordelen. Jij zei ‘ga dan niet alleen naar de zwarte kousen gemeenschap maar ga ook wel naar andere kerken. En schrijf daar ook over.’ Uitleggen dat het mij niet om de zwartekousengemeenschap ging was lastig in een druk café waar jullie mij bovendien wantrouwden.

‘Wij gaan hier uit op zaterdagavond, en je ziet hier wel eens een knokpartijtje en soms zie je iemand met zulke doppen over straat lopen. En dan schrijven ze hoe we de volgende ochtend allemaal weer in de kerk zitten. Ik wil niet dat Urk zo negatief in de media komt, dus je mag met me praten als je het wel objectief probeert te beoordelen.’

Ik heb je niet meegemaakt tot aan sluitingstijd want jouw voetbalclub had die avond een uitje. Maar ons gesprek van een uur bleef me bij en maakte het moeilijk om erover te schrijven. Jouw vrienden moesten steeds om me lachen als ze vroegen ‘wil je nog een pepernootje?’ En ik bedankte. Want na één pepernoot was ik natuurlijk meteen bedacht op het feit dat er MDMA in de pepernoten zou zitten. Daarom lachten jullie natuurlijk zo hard. Ik ben eerder blij als het wél speednoten waren, dan niet. Waarschijnlijk het laatste en lachten jullie alleen om mijn tuttigheid. Jullie vonden mij een verwende linkse kunstenaar en ik ben verwend en een kunstenaar. Maar Jacob, alles waar ik me aan erger, alles waarin ik verzand als kunstenaar, maar ook wat de mensen in mijn ogen niet goed doen. Het klakkeloos overnemen van de beeldvorming. Dat is letterlijk waar ik van wegloop. Ik blijk voor jullie een voorbeeld van een verwende gesubsidierde kunstenaar wie het niet kan schelen of ze gewenst is maar om het belang van kunst haar neus in jullie zaken komt steken. Dat is jullie vooroordeel. Het lukte me niet om dat duidelijk te maken. En daar ben ik achteraf boos over. De eerste versie van deze brief shreef ik om half twaalf die avond en was een spijtbetuiging op mijn blote knieeën. Ik voelde me schuldig. Nutteloos als kunstenaar. Maar ik heb bijna alle sorry's eruit gehaald. Als jij wil dat mensen los van de beeldvorming denken en écht met elkaar praten, dan moet jij je ook zo opstellen tegenover anderen. Dan zou je gemerkt hebben dat ik iets probeer. Iets wat, los van de vorm waarin ik het probeer, van belang is.

Om lopend door Nederland te gaan is mijn keuze. Natuurlijk hoeft dat niet en kan je ook gewoon met de auto naar een plek toerijden. Het gaat mij erom dat lopen iets met je doet, met je besef van tijd en van de nietigheid van ons micro wormen bestaan. Ik zou het je wel graag nog eens uit willen leggen en je het liefste mee willen nemen. Dan lopen we vanuit Urk twintig kilometer en praten we verder. Ik ga je nog opzoeken om het je alsnog te vragen. Dat is een ondoordachte fantastie. Weet je wat het is? Lopen is eigenlijk een soort meditatie waardoor je in een bepaalde concentratie komt. Misschien dat die concentratie niet ver af ligt van hoe de concentratie is in de kerk op zondagochtend. Iets wat jij als positief omschrijft.

Jij had het over hoe fijn je de hechte gemeenschap vindt. ‘Ik was vorige week niet bij mijn Oma en dan vraagt mijn moeder “waarom was je niet bij oma?”. Of als ik niet in de kerk was vraagt mijn buurman “hee, Jakob, waarom was je niet in de kerk?” en ik vind dat mooi.’ Op Urk gaat het slecht met de visvaart, zeg je. De Urkse visserij heeft het moeilijk en dat doet het ook niet goed voor het dorp. Ik zei tegen je dat het in de kunst eigenlijk ook zo is. Het was niet echt een vergelijking zag ik aan je. En dat is omdat jij kunstenaarschap niet als een vak ziet. Ik heb vier jaar lang op school gezeten om een ambacht te leren. Het klinkt tegenover jouw vissersleven als een belachelijke school en misschien heb je gelijk dat het te luxe en te links is voor deze tijd. Maar je zei wel tegen me dat je graag en veel naar muziek luisterd. Dat Nederland haar kunst zeker moet behouden, maar dat hoe het gaat in Nederland met de kunst buiten proportioneel is. Ik probeerde ‘maar dat is toch veel minder geworden met het nieuwe beleid van deze regering?’ Nogsteeds vond je dat belachelijk. Jacob, als ik met jou praat kan ik me haast niet verdedigen. Maar als je alle subsidies weghaalt houdt je op het gebied van muziek alleen maar the Voice of Holland over. Dit kan grandioos amusement zijn en spetterend klinken, maar deze mensen kunnen zo zingen omdat ze helden en voorbeelden hebben die jarenlang hard hebben gewerkt of zijn opgeleid als muzikant. Het komt ergens anders vandaan dan van RTL, kunst. Het proces van het maken van kunst is een lang proces met veel zoeken. Kunst ontstaat niet op de stip van een talentenshow. Misschien is dat moeilijk voor te stellen, maar dat is iets wat ik nooit geloof. Een kunstwerk maken lijkt eigenlijk veel op het leven zelf. Zoeken, keuzes maken, verkeerde keuzes maken, twijfelen, doorgaan, opnieuw beginnen.

Misschien voel ik me ook wel aangevallen omdat jullie God hebben, die voor jullie nooit verandert. Mijn kunst is echter gebaseerd op nuance en twijfels. Iets wat constant wankelt en verandert.

Ik vind het geen schande dat jullie ’s nachts feesten. Ik heb het niet meegemaakt maar ik ken die nachten. Echter, ik zat zondagochtend bij jullie in de kerk en daar waren een paar jongens die zo te zien niet zoveel geslapen hadden en die zitten er dan wel. Dat vind ik prachtig. Een redding voor de mensen! Dat jullie een doel en een richting hebben en samen komen op zondag om met elkaar te bidden. Het gebed wordt uitgesproken voor mensen uit de gemeenschap die door ziekte genoodzaakt zijn om thuis te blijven en via de radio meeluisteren. Waanzinnig. En Jacob, misschien niet goed om als goddeloze te zeggen, Maar leef en ga, en beken daarna je zonden, zo je wil. Wat maakt het uit wat iemand erover schrijft. Ik heb het zelf gezien, jullie zijn prachtig en jullie leven!

‘Ben je getrouwd, verloofd, verkering, een man? Wie is je man? Die heb je?’ Natuurlijk, shit. Ik zeg maar ja, omdat er vijf gasten om mij heen zitten en ik me niet echt op mijn gemak voel.

‘Ben je zelfstandig?’ vraag je. Ik ben benieuwd naar wat je bedoelt. Zelfstandig in de zin van dat ik het red in het leven, nou je ziet het. Met moeite haal ik het net. ‘Dat als jullie straks kinderen krijgen, wil jij dan minder gaan werken, twee dagen of wil je door en door, om carriere te maken?’ Ik lach hard. ‘Dat is niet echt aan de orde. Kijk, wij zijn dan allebei kunstenaars' En weer lachten jullie allemaal, ‘en als één iemand zou stoppen met werken, krijg je het helemaal niet voor elkaar.' ‘Goed, stel, dat jouw vriend 1000 in de maand verdient.’ 1000, dat is wel treurig Jacob. ‘Goed. 1500. Dat kan dus niet. Kijk. Je moet wel voor je gezin kunnen zorgen.’ Toen zei ik ‘Al zou het wel kunnen. Ik kan niet stoppen met werken, ik maak geen carriere om geld te verdienen. Wij werken omdat we iets moeten maken, iets vorm moeten geven. Kunst moeten maken. Wij kunnen niet stoppen voordat we Het vorm gegeven hebben, en dat zal nooit gebeuren. Dus moeten we verder werken.’ Jacob sorry, ik zit er verschrikkelijk links omheen te lullen. En te liegen want dit was niet de waarheid wat betreft een vaste relatie. Dat is ingewikkelder, maar mijn angst was dat jullie de goddeloze zonder relatie zouden veroordelen. Of geen nee meer zouden dulden als jullie me mee vroegen naar jullie voetbalfuif. Je zei toen ‘ja dat is ook carriere maken’ omdat je niet wist wat je hier op moest antwoorden. Maar dat is wel waar het om gaat. Ik wil absoluut mijn gelijk niet halen, Maar we zitten misschien niet zo ver van elkaar af, jij en ik. Soms zou ik het liefste ander werk doen. Strijken in een wasserette of misschien wel helemaal niet werken. Want bij mij komt ook echt de wens om een kind op te tillen en te voelen dat het bij mij hoort. Hoe mooi is het als je zo een leven kan leiden dat je daarvoor leeft en geen drang hebt om onmogelijke vragen te beantwoorden. Ik zou het heerlijk vinden, maar even onvoorstelbaar want ik ben nu eenmaal een kunstenaar. Ik moet.

Toen jullie weggingen met de jongens heb ik nog wat handen geschud. Iemand van jullie vroeg me waar ik dan nu sliep. Ik zei hotel de Kaap. Weer gelach. ‘Ah, vrijgezellen! Nou, pas maar op, met die vriend van je. Doe de deur maar op slot want anders komen ze binnen.’ Natuurlijk, ik ben naar huis gegaan, heb de deur op slot gedraaid, mijn computer aangezet en ben dit gaan schrijven. Helemaal volgens plan, en naar verwachting. Ik ga morgen langs verschillende kerken lopen. Ik schrijf er vast weer over, Een stuk wat gaat over jullie, over de wereld en ook over mijzelf. Dat doe ik allemaal uit noodzaak om hiermee bij mensen iets aan te kunnen wakkeren. Zodat mensen inademen, naar buiten gaan en de wereld zien zoals God die heeft geschapen, of misschien zoals de oerknal hem heeft gemaakt en zien hoe Mooi die is. Waarbij ik eerlijk wil zijn en niet kan ontkennen dat het feit dat je een kunstenaar bent ook wel is omdat je ergens een narcist bent. Ik schrijf voor de wereld maar ook voor mezelf. Ik verrijk mezelf met de gedachte dat de zee en de huizen hier in Urk en het feit dat jullie 38 kerken hebben staan waanzinnig mooi is. Maar het doel van dat narcisme is wel dat straks als dit theater wordt, het ook andere mensen behalve mijzelf verrijkt.

Je zit in mijn hart, Jacob. Ik wens je al het goede, alle liefs, Ik heb een uur lang naar je mooie, verontwaardigde en goeie hoofd zitten kijken. Ik vind jullie prachtig met je oorbellen. Je zei dat Urkers goeie genen hebben, ik heb gezien dat het waar is.

Je had geregeld dat ik maandag mee mocht op een boot, dat heb ik niet gedaan. Ik moest namelijk weer verder voor mijn werk. Ik vond dat spijtig, maar ik heb wel aan Willem gezegd dat ik niets negatiefs ga schrijven over Urk. Ik zal iedereen die ik ooit negatief over Urk hoor spreken tegenspreken en over jou vertellen.

Grote groet,

Eva van Manen